ប្រធានពន្យល់

ប្រធានពន្យល់

ប្រធានៈ នាងមេទ្រីបានធ្វើការប្រៀបធៀបថា«ទន្លេគ្មានទឹក ហៅថាទន្លេអាក្រាត ដែនគ្មានស្ដេច ហៅថាដែនអាក្រាត ស្រីមេម៉ាយ ហៅថាស្រីអាក្រាត»។តើសំដីនេះមានន័យដូចម្ដេច?ចូរបកស្រាយនឹងរកអំណះអំណាងមកបញ្ជាក់។

សេចក្ដីអធិប្បាយ

          បន្ទាប់ពីព្រះវេស្សន្ដរ ត្រូវបានប្រជារាស្ត្រនិរទេសទ្រង់ឲ្យយាងចេញពីនគររួចមកព្រះនាងមេទ្រីក៏ទូលសុំព្រះមាតាបិតាក្មេកទៅតាមព្រះស្វាមី តែត្រូវព្រះបានស្រីសញ្ជ័យនិងនាងសបារសុប្បតីហាមឃាត់ដោយព្រួយព្រះទ័យថានាងមិនអាចទ្រាំទ្រនិងការលំបាកក្នុងព្រៃនោះបានឡើយ។ ចំពោះបញ្ហានេះនាងមេទ្រីបានព្យាយាមអង្វរករមាតាបិតាក្មេក ដោយបានធ្វើការប្រៀបធៀបថា«ទន្លេគ្មានទឹក ហៅថាទន្លេអាក្រាត ដែនគ្មានស្ដេច ហៅថាដែនអាក្រាត ស្រីមេម៉ាយ ហៅថាស្រីអាក្រាត»។

          តើសម្ដីនេះបានផ្ដល់តម្លៃនៃភាវៈទាំងបីយ៉ាងណាខ្លះ?

          ការបកស្រាយមួយ នឹងមានភាពក្បោះក្បាយទៅបានគឺអាស្រ័យដោយបានធ្វើការស្វែងយល់ន័យនៃពាក្យគន្លឹប្រធានជាមុនសិន។ ពាក្យថា«អាក្រាត» នៅទីនេះគឺសំដៅទៅលើភាព គ្មានតម្លៃ គ្មានសណ្ដាប់ គ្មានកិត្តិយស ឬគ្មានសម្ផស្ស។ រីឯ«ដែន» គឺជានគរ ទឹកដី ប្រទេស​ ឬភូមិស្រុកជាដើម។ ចំណែក«ស្រីមេម៉ាយ» គឺជាស្រីដែលបាត់បង់ប្ដី ឬជាស្រី ដែលប្ដីឃ្លាតឆ្ងាយមិនបាននៅជាមួយគ្នា។ ដូច្នេះគំនិតប្រធានមានន័យថាលម្អ ឬតម្លៃរបស់ទន្លេ គឺអាស្រ័យដោយមានទឹក តម្លៃនៃនគរ ឬទឹកដីអាស្រ័យដោយមានអ្នកគ្របគ្រងឬអ្នកដឹកនាំ ប្រកាន់ខ្ជាប់ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់បានត្រឹមត្រូវ ហើយតម្លៃរបស់ស្ដ្រីអាស្រ័យដោយមានស្វាមីនៅមើលថែរក្សា ជួយគាំពារគ្រប់យ៉ាង។

          តាមសំដីនាមេទ្រីបានបង្ហាញពីធម្មជាតិនៃអាក្រាតបីយ៉ាងគឺ​«ទន្លេគ្មានទឹកហៅថាទន្លេអាក្រាត» ព្រោះទឹកគឺជាសម្រស់ ឬជាលម្អនៃទន្លេឲ្យមានសោភ័ណ ដែលអាចទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ ឲ្យមកទស្សនាទេសភាពនានានៅតាមជួរមាត់ទន្លេ។ មានន័យថា ធម្មជាតិនៃទន្លេចាំបាច់ត្រូវតែមានទឹក ព្រោះទឹកបានជាលម្អនៃទន្លេ ដែលអាចបង្កើតជាទេសភាពទាកទាញមនុស្សម្នា ឲ្យមកទស្សនាកម្សាន្តដោយក្ដីរីករាយបំផុត។ ទឹកទន្លេបានផ្ដល់ជាសារប្រយោជន៍ក្នុងវិស័យគមនាគមន៍ អាចដឹកជញ្ជូនផលិតផលនាំទៅរកទីផ្សារបានយ៉ាងងាយនិងចំណេញទាំងថវិកាទៀតផង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះទឹកទន្លេក៏ជាទីជម្រកនៃមច្ឆជាតិគ្រប់ប្រភេទក្នុងការចិញ្ចឹមជីវិតប្រចាំថ្ងៃ បានយ៉ាងល្អបំផុត។ ដូចជាក្នុងរឿងទុំទាវ បានបង្ហាញពីលំអនៃទន្លេតាមរយៈការធ្វើរបស់ទុំទៅត្បូងឃ្មុំ និងទាវ ទៅលង្វែកជាដើម។ ជាមួយនឹងការធ្វើដំណើរទូកនេះ ត្រូវបានកវីពណ៌នាពីសម្រស់នៃដងទន្លេមេគង្គ ដែលមានមច្ឆជាតិដូចជា «រ៉ស់ឆ្ដោកាហោរាជរាហូ ព្រួលប្រាទីពោព្រុយកន្លង់ ដំរីក្អិតក្អីឫស្សីច​ង្វាភ្លៀងរហង់រហ័សហែល។ សណ្ដាយក្រុសក្រាយឆ្ពិនច្រកែង ផ្ទក់ក្រាញ់អណ្ដែងច្រើនក្រាស់ក្រែល សរសៃក្រពតផ្សោតប្របែល​ ផុសផែលផុលផុងក្នុងគង្គា»។ ជាងនេះទៅទៀតទឹកទន្លេ ក៏បានហូរនាំដីល្បាប់ដ៏មានជីជាតិ និងជាទឹកសម្រាប់ស្រោចស្រពផល ដំណាំគ្រប់ប្រភេទក្នុងវិស័យកសិកម្មទៀតផង។ ទឹកទន្លេបាននាំមកនូវការពង្រឹង ឬលំនឹងបរិស្ថានធម្មជាតិឲ្យមាននិរន្ដរភាពទៅលើការបាក់រេចរិលច្រាំងទន្លេ នៃការស្រុតចុះដីជួរតាមមាត់ទន្លេ ព្រមទាំងបានផ្ដល់លក្ខខណ្ឌប្រកបចំពោះធនធានបាតទន្លេអាចរីកដុះដាលស្របទៅតាមកាល និងពេលវេលាណាមួយក្នុងនោះមានរ៉ែមាស ឬប្រេងកាតជាដើម។ ជាពិសេសទឹកទន្លេក៏ជាប្រភពថាមពលវារីអគ្គិសនីនៅតាមតំបន់ទឹកធ្លាក់ឬ ទឹកហូរដែលមានចរន្ដខ្លាំងហើយក៏បានជួយដល់ការប្រើប្រាស់ទឹកនៅក្នុងជីវភាពមនុស្សសត្វរុក្ខជាតិគ្រប់ប្រភេទទៀតផង។

          ចំណែកសំដីមួយឃ្លាតទៀត ដែលនាងបានប្រៀបធៀបគឺ «ដែនគ្មានស្ដេចហៅថា អាក្រាត» ព្រោះព្រះរាជាឬអ្នកដឹកនាំ គឺជាអ្នកកំណត់ស្ថិរភាពនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌ ហើយនិមិត្តរូបនៃការបង្រួបបង្រួមជាតិ ឯករាជ្យជាតិ ផ្សះផ្សាជាតិ ព្រមទាំងជាអ្នកកំណត់លើការអនុវត្តច្បាប់គោរពសិទ្ធិសេរីភាព ប្រជាធិបតេយ្យ។ លើសពីនេះទៀត អ្នកដឹកនាំក៏ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ លើជោគវាសនាសង្គមជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋ ហើយក៏ជាគំរូក្នុងការចូលរួមគ្រប់សកម្មភាពសង្គមនៃការអភិវឌ្ឍ។ បើគ្មានអ្នកដឹកនាំល្អនោះទេ សង្គមនោះ នឹងប្រែក្លាយទៅសង្គមមួយអនាធិបតេយ្យមិនខាន គឺគ្មានអ្នកគោរពច្បាប់ធ្វើឲ្យសង្គមវឹកវរមានសង្គ្រាម មានអតិផរណា ជីវភាពប្រជារាស្ត្រនឹងធ្លាក់ចុះមិនខាន។ យ៉ាងនេះហើយទើបក្នុងរឿងព្រះវេស្សន្ដរ ព្រះបាទសញ្ជ័យដែលជាមហាក្សត្រដ៏ល្អ ទ្រង់ទទួលយកពាក្យបណ្ដឹងរបស់ពួកអ្នកស្រុកស្រីពិរាស្ត្រ ដែលស្នើសុំឲ្យព្រះវេស្សន្តរ យាងចាកចេញពីនគរទៅបួសក្នុងព្រៃ ដោយសារតែទ្រង់ធ្វើទានដំរីបច្ច័យនាគេន្ទ្រ ឲ្យទៅពួកព្រាហ្មណ៍នៅកលិង្គរាស្ត្រ។ ចំណុចនេះសបញ្ជាក់ថា ព្រះអង្គជាមេដឹកនាំប្រកបដោយទសពិធរាជធម៌ចំពោះប្រជារាស្ត្រ។ បើសិនជាគ្មានក្សត្រក្នុងនគរដ៏ល្អបែបនេះទេម្ល៉េះសមដែននៃនគរនេះនឹងក្លាយទៅជានគរអនាធិបតេយ្យជាមិនខាន។

          ជាមួយនោះដែរនាងមេទ្រីក៏បានប្រៀបធៀប«ស្រីមេម៉ាយហៅថា ស្រីអាក្រាត» ព្រោះស្ត្រីត្រូវមានស្វាមី ដែលមានភក្ដីភាពចំពោះខ្លួន ហើយត្រូវការកិត្តិយសឬតម្លៃដែលស្វាមីផ្ដល់ឲ្យខ្លួននោះជានិច្ច។ ជាងនេះទៅទៀត ស្ត្រីមានតួនាទីជាអ្នកនៅរក្សាគាំពារផ្គត់ផ្គង់ស្វាមី និងគ្រួសារទាំងផ្លូវកាយផ្លូវចិត្ត។ ស្របជាមួយនោះ ស្ត្រីក៏ជាអ្នកជួយសម្របសម្របសម្រួលរាល់គ្រប់កិច្ចការចំពោះស្វាមីហើយក៏ជាអ្នកមានឥទ្ធិពលក្នុងការកំណត់សុភមង្គល និងជំរុញឲ្យគ្រួសារមានភាពរុងរឿងដែរ។ ដូចនេះ នាងចាំបាច់ត្រូវមានស្វាមីល្អចំបោះខ្លួនដែរ​ បើពុំនោះទេគេប្រាកដជាគ្មានតម្លៃសោះឡើយ។ ដូចជាក្នុងដំណើររឿងបានឲ្យឃើញថា ព្រះនាងមេទ្រីជាភរិយាដ៏ប្រពៃស្មោះត្រង់ប្តូរផ្តាច់នឹងស្វាមី។​ ពេលព្រះវេស្សន្ដរត្រូវនិរទេសព្រះបាទស្រីសញ្ជ័យបានអង្វរនាងមិនឲ្យចេញទៅតាមតែព្រះនាងបានបង្ហាញហេតុផលសព្វគ្រប់ថា នាងត្រូវតែទៅ«ព្រះអង្គដូចជាបាដំរិដើរត្រេច ក្នុងព្រៃសព្វជ្រោះជ្រលងដងភ្នំផងទាំងពួងឯខ្ញុំម្ចាស់សោតដូចមេដំរីបណ្ដើរកូនទាំងពីរតាម...»។​ មួយវិញទៀត ការដែលនាងមេទ្រីទូលសុំព្រះមាតាព្រះបិតាក្មេកលាចាកចេញទៅតាមព្រះវេស្សន្តរគឺក្នុងន័យរក្សាតម្លៃខ្លួន ជាមហេសីដែលត្រូវផ្គត់ផ្គង់ស្វាមី និងជួយបំពេញកិច្ចការគ្រប់យ៉ាង ដើម្បីឲ្យព្រះអង្គបានស្វែងរកធម៌ និងបំពេញការបរិច្ចាគបានតាមបំណង។ ជាក់ស្ដែងព្រះនាង តែងតែចេញទៅបេះផ្លែឈើរៀងរាល់ថ្ងៃ ជួយបំពេញការភរិយាបរិច្ចាគដល់ស្វាមីទៀតផង។ ទីបំផុតព្រះវេស្សន្ដរក៏បានសម្រេចក្នុងការធ្វើទានបារមីខាងលើនេះដែរ។ មានន័យថា ឧត្តមគតិខាងលើនេះបើគ្មានការចូលរួម ឬបើសិនជានាងមេទ្រីមិនចេញទៅតាមព្រះវេស្សន្តរទេ ព្រះអង្គក៏មិនបានសម្រេចបារមីខាងលើនេះដែរ ហើយនាងមេទ្រីក៏មិនមានតម្លៃ ឬកិត្តិយសសក្ដិសមជាកន្សៃសារពេជ្ញ ក្នុងពុទ្ធនិយមនេះដែរ។ នាងជាមាតាពោរពេញទៅដោយព្រហ្មវិហារធម៌ដែលជាស្នេហាបុត្រយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ ព្រោះពេលមកពីបេះផ្លែឈើវិញ មិនឃើញបុត្រហើយសួរស្វាមី មិនឆ្លើយព្រះនាងដើររកបុត្រទាំងយប់កណ្ដាលទ្រូងព្រៃ លុះត្រាតែដួលសន្លប់។ មិនតែប៉ុណ្ណោះនាងជាអ្នកជួយគាំទ្រឧត្តមគតិព្រះពោធិសត្វជានិច្ច ទោះបីនាងស្រឡាញ់កូនយ៉ាងណា ក៏ដោយក៏ព្រះនាងនៅតែអនុមោទនាបុត្តបរិច្ចាគនេះដែរ។ នាងជាស្ត្រីគ្រប់លក្ខណ៍សក្ដិសមជាឧត្តមភរិយា នៃព្រះពោធិសត្វ។

          សរុបសេចក្ដីមក តាមហេតុផលដូចខាងលើនេះហើយដែលបញ្ជាក់ថាលម្អរបស់ទន្លេ គឺពិតជាស្ថិតនៅលើទឹកដែរទ្រទ្រង់ឲ្យមានសម្ផស្សនិងតម្លៃ។ ចំណែកទឹកដី ឬនគរដែលមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ល្អគឺពិតជាស្ថិតនៅលើអ្នកគ្រប់គ្រងដឹកនាំល្អ ហើយតម្លៃស្ត្រីពិតជាស្ថិតនៅលើស្វាមីល្អប្រាកដមែន។

          ឆ្លងតាមការបកស្រាយទស្សនៈខាងលើនេះ​ បានបង្ហាញថាប្រធានបង្កប់អត្ថន័យអប់រំយ៉ាងសំខាន់ដែលបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងលក្ខណៈជាតិខ្មែរពិតៗ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះទស្សនៈនេះ ក៏បានអប់រំបណ្ដុះស្មារតីកូនខ្មែរគ្រប់រូបឲ្យចេះស្រឡាញ់ និងថែរក្សាមរតកវប្បធម៌ជាតិឲ្យគង់វង្សតរៀងទៅ។